□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ما ينيڭ
ٴبىر الاپ گۇلدەنىپ، جول ىركىلىسسىزدەندى، بۇلت ۇستىندە ۇشاقتار ەمىن ـ ەركىن سامعادى.
بيىل جازعى دەمالىس كەزىندەگى تاسىمالدىڭ قاۋىرت مەزگىلىندە شينجياڭ حالىقتىق اۆياتسياسىنىڭ جولاۋشى قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى تۇڭعىش رەت 10 ميلليون ادامنان (رەت) استى. 7 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنىنەن 8 ـ ايدىڭ 31 ـ كۇنىنە دەيىن بۇكىل شينجياڭداعى 27 تاسىمال اۋەجايى جيىنى 10 ميلليون 625 مىڭ جولاۋشى (رەت) قابىلداپ ـ جونەلتىپ، كۇنىنە قابىلداعان ادامى ورتا ەسەپپەن 171 مىڭ (رەت) بولىپ، 2023 ـ جىلعى سول تۇستاعىدان %15.1، 2019 ـ جىلعى سول تۇستاعىدان %38.1 ارتتى.
10 ميلليون ادام (رەت)! بۇل شينجياڭنىڭ شار تاراپقا تۇتاسقان كەشەندى قاتىناس تورابىنا ۋاكىلدىك ەتىپ قانا قويماي، شينجياڭنىڭ ومىرشەڭدىك كۇشى مەن باۋراۋ قۋاتىنا دا ۋاكىلدىك ەتەدى... قازىر شينجياڭ باتىسقا ەسىك اشۋدىڭ الدىڭعى شەبىن بەلسەنە تۇلعالاپ، حالىقتىق اۆياتسيا تورابى ۇشقان قۇستاي دامىپ، دامۋدىڭ تىڭ داستانىن جازدى.
جولاۋشى تاسىمالى مەن زات تاسىمالى قاتار ٴجۇرىلىپ، تىڭ بيىككە ”سامعادى“
7 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنىنەن 8 ـ ايدىڭ 31 ـ كۇنىنە دەيىن 62 كۇندە 10 ميلليوننان استام جولاۋشى (رەت) تاسىمالدادى، بۇل ورتا ەسەپپەن كۇنىنە 170 مىڭ اينالاسىنداعى جولاۋشىنىڭ (رەت) شينجياڭنىڭ ٴارقايسى اۋەجاي تەرمينالدارىنان كىرىپ ـ شىققاندىعىن اڭعارتادى. ۇزدىكسىز وزگەرگەن سان ـ سيفرلار شينجياڭ اۆياتسياسىنىڭ بوگەۋ بەرمەس دامۋ اۋقىمىن ايگىلەدى.
جازعى دەمالىس كەزىندە جولاۋشى تاسىمالىنىڭ قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى تۇڭعىش رەت 10 ميلليون ادامنان (رەت) اسۋمەن بىرگە، شينجياڭ حالىقتىق اۆياتسياسىنىڭ جۇك ـ پوچتا قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى جالپى 63 مىڭ تونناعا جەتىپ، 2023 ـ جىلعى سول تۇستاعىدان %45.4، 2019 ـ جىلعى سول تۇستاعىدان %37.5 ارتتى؛ جيىنى 80 مىڭ ۇشاقتىڭ ۇشىپ ـ قونۋىنا كەپىلدىك ەتىلىپ، 2023 ـ جىلعى سول تۇستاعىدان %14.6 ارتتى، بۇل 2019 ـ جىلعى سول تۇستاعىدان %21.6 ارتتى، كۇندىك، ايلىق، ٴتىپتى، جىلدىق كورسەتكىشتە سان مارتە تىڭ ورە جاراتىلدى.
8 ـ ايدىڭ 16 ـ كۇنىنە دەيىن شينجياڭ حالىقتىق اۆياتسياسىنىڭ وسى جىلعى جولاۋشى قابىلداۋ ـ جونەلتۋ جالپى مولشەرى 30 ميلليون ادامدىق (رەت) وتكەلدەن ٴوتىپ، 2023 ـ جىلداعىدان 35 كۇن بۇرىن ورىندالدى. ايلىق جولاۋشى قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى 7 ـ ايدا تۇڭعىش رەت 5 ميلليون ادامنان (رەت) اسقاننان كەيىن، 8 ـ ايداعى جولاۋشى قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى ٴبىر ايداعى تاريحتاعى ەڭ جوعارى ورەنى تاعى جاڭالاپ، 5 ميلليون 350 مىڭ ادامعا (رەت) جەتتى. ٴبىر كۇندىك جولاۋشى قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى الدىڭعى ساناق مەزگىلىمەن سالىستىرعاندا كوپ رەت تەزدەپ، 8 ـ ايدىڭ 10 ـ كۇنى تاريحتاعى ەڭ جوعارى ٴمان 182 مىڭ ادامعا (رەت) جەتتى.
تەبىندەگەن اۆياتسيا بازارى سۇرانىسى شينجياڭدا جۇرت جينالىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ وركەندەگەنىن، جوعارى ساپالى دامۋ تولقىنىنىڭ تاسقىنداعانىن ايگىلەدى. سونىمەن بىرگە بۇل ٴارى شينجياڭنىڭ حالىقتىق اۆياتسياسىنىڭ قىزمەت وتەۋ قابىلەتى، جەر بەتى قامتاماسىزدىق قابىلەتى جونىنەن ٴبىر رەتكى ۇلكەن سىناق بولماق.
قىرۋار زەردەلىلەنگەن جابدىق ورنالاستىرىپ، جولاۋشىلاردىڭ ۇشاققا شىعۋ راسمياتىن اۆتوماتتى وتەۋىنە، حاۋىپسىزدىك تەكسەرۋىنە، ۇشاققا وتىرۋىنا، كەدەننەن جەدەل وتۋىنە قولايلىلىق جاراتتى؛ جولشىباي ۇشاق اۋىستىراتىنداردىڭ تۇنگى دەمالىس اۋماعىن 24 ساعات تەگىن اشۋدى، ”قامسىز زەردەلى ساپار“ بويىنشا جۇك جونەلتۋدى اماناتتاۋ ەسكەرتپەسىن ىسكە قوستى، اۆتوماتتى زەردەلى جولداما جونەلتۋ ساندىعى جاڭادان كوبەيدى... ەگەر اۋەجايدى قالانى سەزىنۋدەگى ٴبىرىنشى تەرەزە دەسەك، ٴۇرىمجى ديوپۋ حالىقارالىق اۋەجايىنىڭ ۇقىپتىلىعى شينجياڭ اسەرىنە ٴنومىر قوساتىن ٴتۇر سانالادى.
ٴۇرىمجى حالىقارالىق اۋەجايى ەل ىشىندەگى جالاڭ سىرعىما جول اۋەجايلارىنىڭ جۇمىس جۇرگىزۋ دەڭگەيىندە الدىڭعى ورىندى ورنىقتى يەلەپ، سيىمدى ۇشاقتاردىڭ كۇنىنە ورتا ەسەپپەن 130 رەتتەن ارتىق ۇشۋىن قامتاماسىز ەتىپ، ەل ىشىندەگى كەزەكشى ۇشاقتىڭ ايالداۋ ۋاقىتىن 35 مينۋتقا قىسقارتىپ، جاقىن ارالىقتا ٴدالىز كوپىرگە سۇيەنۋ سالىستىرماسىنىڭ ورنىقتىلىعىن ساقتاپ، شينجياڭنىڭ دۇنيە جۇزىمەن تۇتاسۋىنا اناعۇرلىم كوپ ارنا اشتى. جازعى دەمالىس تاسىمالىندا شامامەن 5 ميلليون 982 مىڭ 300 جولاۋشى (رەت) تاسىمالداندى، جۇك ۇشاقتارىنىڭ قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى 47 مىڭ 400 تونناعا جەتتى، ۇشاقتاردىڭ 35 مىڭ 600 رەت ۇشىپ ـ قونۋى قامتاماسىزداندىرىلدى، بۇلار جەكە ـ جەكە %7.53 ، %53.75 ، %2.14 ارتىپ، ٴۇش ٴتۇردىڭ كورسەتكىشى تۇگەلدەي تاريحتاعى جازعى دەمالىس تاسىمالىنىڭ ەڭ جوعارى ٴمانىن جاراتتى.
توراپ قۇرىلىسىندا ”سامعاۋدىڭ“ جاڭا قارقىنى جاراتىلدى
8 ـ ايدىڭ 8 ـ كۇنى ۇشاق قاتىناعاننان بەرى، شونجى جانبۇلاق اۋەجايى شامامەن 10 مىڭ جولاۋشى (رەت) تاسىمالدادى.
حىجيڭ بايىنبۇلاق اۋەجايىندا 8 ـ ايدىڭ 20 ـ كۇنى ۇشاق قاتىناعاننان بەرى، شينجياڭعا كەلەتىن ساياحاتشىلاردىڭ ”ۇشاقتان تۇسە سالىسىمەن كورىنىس وڭىرىنە كىرۋ، جايلاۋدى تاماشالاۋ“، ”تەز جەتىپ، اسىقپاي ساياحاتتاۋ“ تابىس سەزىمى ٴونىمدى جوعارىلادى.
جازعى دەمالىس تاسىمالى كەزىندە شونجى جانبۇلاق اۋەجايىندا، حىجيڭ بايىنبۇلاق اۋەجايىندا ىركەس ـ تىركەس ۇشاق قاتىناپ، تيانشان الابىنىڭ اۆياتسيالىق قىزمەت وتەۋىنىڭ قامتۋ كولەمىن كەڭەيتتى. شينجياڭ ىشىندەگى جانبۇلاق، بايىنبۇلاق قاتارلى ٴبىر توپ ساياحات كورىنىس وڭىرلەرىندە اۆياتسيا تەز لەنياسى اشىلىپ، ساياحات كاسىپ سالاسى قارىشتاپ دامىدى.
8 ـ ايدىڭ 28 ـ كۇنى ” 14 ـ بەسجىلدىق“ جوباداعى ٴتۇيىندى قۇرىلىس نىسانى بۇگۇر حالىقتىق اۋەجايى قۇرىلىس باستاپ، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ سىرتقى جالپىلىق قاتىناس ـ تاسىمال قابىلەتىن ونان ارى جوعارىلاتىپ، تارىم ويپاتىنداعى مۇناي ـ گاز بايلىعىن اشۋعا، پايدالانۋعا اناعۇرلىم ويداعىداي قىزمەت وتەۋدىڭ دارەجەسى جوعارىلاپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنا تىڭ قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى. نىسان قۇرىلىسىنىڭ جۇمىس مەزگىلى 2 جىل، مەجەمەن 2026 ـ جىلدىڭ سوڭىندا سالىنىپ بولىپ پايدالانۋعا بەرىلەدى ەكەن.
شينجياڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋ ريتىمىندە ”اۆياتسيا تورابى“ كىندىك ٴسوز سانالادى. قازىر شينجياڭ اۋەجايىنىڭ ورنالاسىمى ۇزدىكسىز كەمەلدەنىپ، اۋەجايدىڭ قامتۋ سالىستىرماسى بارىنشا جوعارىلادى. شينجياڭداعى 27 حالىقتىق اۋەجاي سان جاعىنان ٴۇرتىس بۇكىل ەل بويىنشا الدىڭعى قاتاردى يەلەدى ٴارى شينجياڭ ىشىندەگى ماڭىزدى ٴتۇيىن اۋەجايلارى مەن شالعاي، شەكارا وڭىرلەردەگى اۋەجاي قۇرىلىسىن ماڭىزدى ٴتۇيىن ەتىپ، ورتا، شاعىن اۋەجاي قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، حاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ قابىلەتىن جوعارىلاتتى.
1 ـ ايدان 8 ـ ايعا دەيىن شينجياڭ تارماق لەنيا اۋەجايلارىنىڭ شينجياڭنان سىرت جەرلەرگە توتە ۇشاتىن اۋە لەنياسى 180گە جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن 20 لەنيا ارتتى، شينجياڭ ىشىندەگى تارماق لەنيا اۋەجايلارىنىڭ ٴوزارا ۇشاتىن اۋە لەنياسى 127گە جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن 76 لەنياعا ارتتى.
”شەكارا ٴوڭىردىڭ جەدەل لەنيا ارەكەتى ورنىقتى قاداممەن اتقارىلىپ، دامۋ جەتىستىكتەرى حالىق تۇرمىسىنا اناعۇرلىم ويداعىداي تيىمدىلىك جەتكىزىپ، جۇرت تىلەگىن ۇيىستىردى“. حالىقتىق اۆياتسيا شينجياڭ باسقارۋ مەكەمەسى جوسپار ـ ساناق باسقارماسىنىڭ باستىعى جاڭ ناۋ مىنالاردى ٴبىلدىردى: ”نەگىزگى لەنيا مەن تارماق لەنيا تۇتاسقان، تۇتاس تور ۇلاسقان“ اۋە تاسىمالىنا قىزمەت وتەۋ سىناق ٴتۇيىنى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلىپ، تارماق لەنيا اۋە لەنياسىندا قوسىمشا قاراجات بەرىپ قولداۋ سەرپىنى ۇزدىكسىز كۇشەيىپ، وتاندىق حالىقتىق ۇشاق ARJ21دى نەگىز ەتكەن تارماق لەنيا اۋە لەنياسى تورى جەدەل قۇرىلىپ، وڭتۇستىك شينجياڭدى، سولتۇستىك شينجياڭدى اينالعان، وڭتۇستىك ـ سولتۇستىك شينجياڭدا ىركىلىسسىز قاتىنايتىن شينجياڭنىڭ ىشكى اۋە لەنياسى تورى شينجياڭداعى شەكارا، شالعاي وڭىرلەردەگى اۆياتسيا تۇيىندەرىنىڭ تۇتاسۋ دەڭگەيىن اناعۇرلىم جوعارىلاتتى.
قارلى القاپتاعى شەكارا ەندىگارى الىس بولۋدان قالدى، قىراندار كوكتى ٴتىلىپ زىمىرادى.
جازعى دەمالىس تاسىمالى كەزىندە شينجياڭداعى تۇڭعىش ٴۇستىرت جانە جوعارى ٴۇستىرت اۋەجايى موڭعۇلكۇرە تيانما اۋەجايىنىڭ، تاشقورعان حونچيراپ اۋەجايىنىڭ جولاۋشى قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى سايكەس مەزگىلدەگىدەن جەكە ـ جەكە % 846، %41.3 ارتتى، تاسىمالداعى ۇشۋ ـ قونۋ رەت سانى سايكەس مەزگىلدەگىدەن جەكە ـ جەكە %767.9، %76.9 ارتتى.
شىعىسپەن بىرلەسىپ باتىسقا شىعارۋدا ”سامعاۋدىڭ“ جاڭا ورايى تۋىلدى
9 ـ ايدىڭ 6 ـ كۇنى مالايزيالىق 202 ساياحاتشى لىق تولعان كەزەكشى ۇشاق ٴۇرىمجى حالىقارالىق اۋەجايىنا ورنىقتى قوندى، شينجياڭ جۇڭگو مەن مالايزيا ەكى ەل ٴوزارا ۆيزا كەشىرىم ەتكەننەن كەيىن، شينجياڭعا ساياحاتتاي كەلگەن مالايزيانىڭ تۇڭعىش كوتەرمە ۇشاعىن قارسى الدى. سول كۇنى ٴۇرىمجى حالىقارالىق اۋەجايى ۇرىمجىدەن كۋالا ـ لۋمپۋرعا توتە ۇشاتىن كەزەكشى ۇشاق قاتىناتتى، 7 ساعات شاماسىندا مالايزياعا ساياحاتتاپ بارۋعا بولاتىن بولدى.
9 ـ ايدىڭ 3 ـ كۇنى ەلىمىزدىڭ ارمەنياعا باراتىن تۇڭعىش اۋە لەنياسى اشىلدى، سونىمەن ەلىمىز كاۆكازداعى 3 ەلمەن جاپپاي اۋە قاتىناسىن جۇزەگە اسىردى.
جاڭ ناۋ بىلاي دەدى: جازعى دەمالىس تاسىمالى كەزىندە جۇڭگو حالىقتىق اۆياتسيا مەكەمەسى شينجياڭعا كەلىپ، «ٴۇرىمجى حالىقارالىق اۆياتسيا تورابى قۇرىلىسىن تەزدەتىپ، شينجياڭنىڭ حالىقتىق اۆياتسيا كاسىبىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىردى» ۇگىتتەپ، ٴتۇسىندىرىپ، شينجياڭ حالىقتىق اۆياتسياسىنىڭ حالىقارالىق اۆياتسيا تورابى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتۋىنە جەتەكشىلىك ەتتى. حالىقتىق اۆياتسيانىڭ مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىنا، وڭىرلەردىڭ سايكەستى دامۋ ستراتەگياسىنا، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى مەن شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونى قۇرىلىسىنا قىزمەت وتەۋ جالپى كورىنىستىك جوباسى، جول كارتاسى اناعۇرلىم ايقىندالدى.
جۇڭگو حالىقتىق اۆياتسيا مەكەمەسىنىڭ، اۆتونوميالى رايوننىڭ جوعارى دەڭگەيدە جەتەكشىلىك ەتىپ ىلگەرىلەتۋىندە، ٴبىر قىدىرۋ قولداۋ ساياساتتارىنىڭ شىعارىلۋىنا ىلەسە، ٴۇرتىس ٴۇرىمجى حالىقارالىق اۆياتسيا تورابى قۇرىلىسى تالقى مىنبەرى 2 كەزەك ٴساتتى وتكىزىلدى، ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى اۆياتسيا سەرىكتەستىكتەرى، جۇڭگو ساۋدالىق ۇشاق شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى سياقتى حالىقتىق اۆياتسياعا قاتىستى جاساۋ، قامتاماسىز ەتۋ كاسىپورىندارى، سونداي ـ اق كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ جوعارعى ـ تومەنگى بۋىنىنداعى باسقا دا كاسىپورىندار ”باتىسقا ۇشۋعا، شينجياڭعا ۇشۋعا“ كۇش ـ قۋات توپتادى، قوزعاۋشى كۇشى تاسقىندادى.
”شىعىسپەن بىرلەسۋ“ بويىنشا ەل ىشىندە شينجياڭعا كىرىپ ـ شىعۋ ارناسى ۇزدىكسىز كۇشەيدى. ٴۇرىمجىنىڭ بەيجيڭ _ تيانجين _ حىبەي، چاڭجياڭ اتىراۋى، گۋاڭدۇڭ _ شياڭگاڭ _ اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونى، چىڭدۋ _ چۇڭچيڭ سياقتى قالالار شوعىرى وزەكتى تورابىمەن بايلانىسى اناعۇرلىم جيىلەپ، ۇرىمجىدەن بەيجيڭ، شاڭحاي، گۋاڭجوۋ، چىڭدۋعا دەيىنگى كۇندىك ورتاشا كەزەكشى ۇشاق 10 كەزەكتەن استى، شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ اۋە لەنياسى ۇزدىكسىز اشىلىپ جيىلەدى، ”شينجياڭعا كىرىپ ـ شىعۋدى تەزدەتۋ“ دەڭگەيى ۇزدىكسىز جوعارىلادى.
”باتىسقا شىعارۋ“ بويىنشا حالىقارالىق اۆياتسيا ارناسىندا تىڭ سەرپىلىسكە قول جەتتى. حالىقارالىق جولاۋشى تاسىمال اۋە لەنياسى ورتا ازياداعى 5 ەلدى جاپپاي قامتۋدى جۇزەگە اسىرۋ نەگىزىندە، ايريۋىن اۋە لەنياسىن جاڭادان اشىپ، كاۆكازداعى 3 ەلدى تولىق قامتۋدى جۇزەگە اسىردى، سونىمەن بىرگە ستامبۋل، ماسكەۋ سياقتى ەۆروپاعا باعىتتالعان اۋە لەنيالارىن ونان ارى كەڭەيتتى، ۇزارتتى.
بيىل جىل باسىنان بەرى شينجياڭ حالىقتىق اۆياتسياسى مەرزىمدى حالىقارالىق جولاۋشى تاسىمال بويىنشا جالپى 27 اۋە لەنياسىن ىسكە قوستى.
جازعى دەمالىس تاسىمالى كەزىندە بۇكىل شينجياڭداعى حالىقارالىق جانە وڭىرلىك اۋە لەنيالارىنىڭ جولاۋشى قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى 124 مىڭ ادامعا (رەت) جەتىپ، 2023 ـ جىلعى سول تۇستاعىدان %62.2 ارتتى؛ جۇك، پوچتا جولدامالارىن قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى 6000 تونناعا جەتىپ، 2023 ـ جىلعى سول تۇستاعىدان %782.7 ارتتى؛ تاسىمالدا جيىنى 1583 رەت ۇشىپ ـ قونۋ قامتاماسىز ەتىلىپ، 2023 ـ جىلعى سول تۇستاعىدان %107.7 ارتتى.
حالىقتىق اۆياتسيانىڭ جەدەل دامۋى شينجياڭعا ۇلكەن ەسىك اشتى، ادام اعىنى، زات اينالىمى، قارجى اينالىمى جانە ينفورماتسيا اعىنىنىڭ كىرۋى وڭىرلىك كاسىپ سالاسىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى جانە ەكونوميكانىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتەدى.
اۆياتسيا تورابىنىڭ ۇشقان قۇستاي دامۋى شينجياڭدى تەرەڭ وزگەرتۋدە.
